ΤΟ ΧΟΡΕΥΤΙΚΟ ΔΡΩΜΕΝΟ ΤΗΣ "ΚΑΝΙΛΙΤΣΑΣ"

ΤΟ ΧΟΡΕΥΤΙΚΟ ΔΡΩΜΕΝΟ ΤΗΣ "ΚΑΝΙΛΙΤΣΑΣ" της Ελένης Φ. Φιλιππίδου

Πτυχιούχου Τ.Ε.Φ.Α.Α Πανεπιστημίου Αθηνών

Εισαγωγή

Η γιορτή της γέννησης του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, στις 24 Ιουνίου, έχει συνδυαστεί με έθιμα τα οποία μεταφέρουν στη χριστιανική εποχή τελετές και δρώμενα προγενέστερων εποχών. Προφανώς, η ημερολογιακή προσέγγιση με το θερινό ηλιοτρόπιο εξηγεί αυτήν τη διαχρονική συνέχιση. Λαϊκή μαντική διαδικασία, από τις πιο τελετουργικές όλων των παραδόσεων του τόπου μας, το έθιμο του Κλήδονα, σύμφωνα με το οποίο αποκαλύπτεται στις άγαμες κοπέλες η ταυτότητα του μελλοντικού τους συζύγου, έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα. Η αναφορά στην Πυθία είναι έκδηλη, ενώ η ίδια η λέξη υπάρχει από την εποχή του Ομήρου. Κληδών ονομαζόταν ο προγνωστικός ήχος, και κατ' επέκταση το άκουσμα οιωνισμού ή προφητείας, ο συνδυασμός τυχαίων και ασυνάρτητων λέξεων ή πράξεων κατά τη διάρκεια μαντικής τελετής, στον οποίο αποδιδόταν προφητική σημασία.Στη Νέα Βύσσα το έθιμο του Κλήδονα είναι γνωστό με το όνομα "Κανιλίτσα", πιθανότατα παραλλαγή του ονόματος "Καληνύτσα" εκ του "Καλή νυφίτσα" και τούτο διότι εκείνη την ημέρα συνηθιζόταν νεαρά κορίτσια να ντύνονται νύφες. Το έθιμο της "Κανιλίτσας" είναι ευετηριακό χορευτικό δρώμενο, το οποίο τελείται στις 24 Ιουνίου. Το έθιμο αυτό παλιότερα τελούνταν στο Μποσνοχώρι της Ανδριανούπολης. Ωστόσο τον Αύγουστο του 1923, με τη συνθήκη της Λωζάνης, πού όριζε τα όρια μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, οι Μποσνοχωρίτες μεταφέρθηκαν στην τοποθεσία όπου βρίσκεται σήμερα η Νέα Βύσσα, φέρνοντας μαζί τους και τα ήθη και έθιμά τους. Ένα από τα έθιμα αυτά ήταν και το έθιμο και της "Κανιλίτσας".

Η Παραμονή του Εθίμου

Το έθιμο τελείται σε κάθε γειτονιά, στο πηγάδι κάποιου σπιτιού και γενικότερα όπου υπάρχει νερό. Την παραμονή της γιορτής του Ιωάννη του Προδρόμου, στις 23 του Ιούνη, τέσσερα ελεύθερα κορίτσια στέκονται μπροστά σε ένα πηγάδι, κρατώντας ένα λευκό σεντόνι πάνω από το κεφάλι τους από τις τέσσερις γωνίες του και τραγουδώντας:

Κανιλίτσα μου προυτουστέφανημάνα μ’ με στειλειγια κρυό νερό και για δροσερόνα ποτίσουμι το βασιλικό και το μαραντό

Μετά την ολοκλήρωση του τραγουδιού, μια γυναίκα αντλεί ένα κουβά νερό από το πηγάδι και το ρίχνει πάνω στο σεντόνι.Στο σημείο αυτό αρμόζει να αναφερθεί ότι σε περιπτώσεις ανομβρίας τα τέσσερα αυτά κορίτσια με το σεντόνι πάνω από το κεφάλι, διαβαίνουν σε όλα τα σπίτια του χωριού τραγουδώντας τους ίδιους στίχους και οι νοικοκυρές του κάθε σπιτιού τους ρίπτουν νερό. (έθιμο "Ντόντουλας").

Τα σημάδια

Το σούρουπο της ίδιας μέρας τα κορίτσια που θα συμμετέχουν στο έθιμο της "Κανιλίτσας" ρίπτουν μέσα σ’ ένα "μαστραπά" γεμάτο με νερό και λουλούδια, τα "σημάδια" τους (χρυσαφικά) δεμένα σε μία κλωστή. Στη συνέχεια κλείνουν το "μαστραπά" και τον αφήνουν έξω στην αυλή, όλο το βράδυ, έτσι ώστε να δουν τα σημάδια τους τα άστρα και να ’χουν επιτυχία στην επιλογή συντρόφου.

Η Μέρα του Εθίμου

Η μάζωξη

Στο σπίτι όπου θα τελεστή το έθιμο μαζεύονται όλα τα ελεύθερα κορίτσια, ηλικίας 9-12 ετών, που θα συμμετάσχουν σε αυτό. Μαζί τους βρίσκονται και τα τρία "Κανιλιτσούδια", μικρά κορίτσια ηλικίας 5-8 ετών. Όλα μαζί τα κορίτσια περιμένουν τη νύφη, η οποία έρχεται από γειτονικό σπίτι.

Η Κανιλίτσα

Η κοπέλα που ντύνεται νύφη, πρέπει να είναι ελεύθερη και κάθε χρόνο διαφορετική. Κάθε γειτονιά είχε τη δική της Κανιλιτσα, η οποία φορούσε την νυφική τοπική ενδυμασία, τα "νυφκάτα" και στο κεφάλι της είχε τη "γκαρλάντα". Αφού συναθροίζονται τα κορίτσια στον τόπο, όπου θα τελεστή το έθιμο, η νύφη μαζί με δύο φίλες της, οι οποίες την κρατάνε, η μία από δεξιά και η άλλη από αριστερά, βγαίνουν από μέσα από ένα "μπαχτσε" γεμάτο με λουλούδια. Τα τρία κορίτσια περπατάνε μέχρι το σπίτι, όπου θα γίνει η αναβίωση του εθίμου, τραγουδώντας τα ακόλουθα τρία τραγούδια.

1. Κι ου βασιλιάς δα κάμει χαρά (δις)χαρά κι παναήρι (δις)Καλνάει δώδεκα χωριά (δις)και δεκαπέντε κάστρα (δις)Καλνάει και τον Κωνσταντή(δις)γαμπρό για να τον κάμει(δις)Κι ο Κωνσταντής απ’ τη ντροπή(δις)γύδρους τον περιχιέται(δις)Βασιλοπούλα τον κοιτάζει(δις)πο’ να ψηλό σαράι(δις)Τουν ρίχνει ένα χρυσό τσιβρέ (δις)τουν γύδρου τ’ να σφουγγίσει. (δις)

2. Τρία καράβια έρχονται, μακριά είνι δεν φαίνονταιμακριά κι αν αρμενίζουν, την αγάπη μου γυρίζουν (δις).Το ένα φέρνει τη βροχή, να ζήσει η αγάπη μου η χρυσήαχ και τ’ άλλο πάει αντάμα, στην αγάπη μου για πάντα (δις).Το τρίτο πάει δρομί-δρομί, βρίσκει την πόρτα της κλειστήαχ και τα κλειδιά παρμένα, κλάιν’ τα μάτια μου για σένα (δις).Και τη γειτόνισσα ρωτώ, που είνι η αγάπη μ’ π’ αγαπώαχ μέσα είναι και κοιμάται, και για σένα δε θυμάται (δις).Κοιμάται με τη μάνα της, ας παρ’ και μένα αντάμα τηςαχ και με τον αδερφό της, ας παρ’ και μένα στο πλευρό της (δις).

3. Ανάμεσα σε δυο βουνά αμπέλι φυτιμένουκάνει σταφύλι ριζιτό κι του κρασί τ΄μιλάτου.Όποια μάνα κι αν το πινε ποτές πιδί δεν κάμει.ας το πινι κι η μάνα μου κι ας μη με κάμνει μένα.Τι μ’έκαμει κι μ’ αφησει στα έρημα στα ξένακαμνου τις ξένις αδερφές, τις ξένις κάμνου μάνις.Κάμνου κι μια παραδερφή τα ρούχα μ’ να μι πλύνειτα πλένει μια, τα πλένει δυο, στο τρίτο τα βαριεται.

Άνοιγμα "μαστραπά"

Με τον ερχομό της Κανιλίτσας στον τόπο τέλεσης του εθίμου, οι μεγαλύτερες κοπέλες και τα "Κανιλιτσούδια" σχηματίζοντας ζευγάρια τοποθετούνται σε δύο ομόκεντρους κύκλους, στον εσωτερικό κύκλο κάθονται τα τρία "Κανιλιτσούδια" και στον εξωτερικό οι μεγάλες κοπέλες με τη νύφη καθισμένη σε μια καρέκλα. Στο κέντρο των δύο κύκλων είναι τοποθετημένος ο "μαστραπάς", με τα σημάδια.Αμέσως μετά, μία γυναίκα πρωτοστέφανη, νιόπαντρη, έχοντας και τους δυο της γονείς εν ζωή και επίσημα ντυμένη ανοίγει το "μαστραπά", τραγουδώντας τα παρακάτω:

Άνοιξε Κληδω μ’ άνοιξεν’ ανοίξει το ριζικό μαςκι όσα καλά της Βενετιάςόλα να ’ναι δικά μας

Στη συνέχεια όλα τα κορίτσια μαζί τραγουδάνε:

Μας άνοιξαν το "μαστραπά"να πούμε τα τραγούδιανα μας ακούσουν οι έμορφεςκαι τα παλληκαρούδια

Κατόπιν με τη σειρά τα ζευγάρια τραγουδάνε από ένα "μανέ". Αφού τελειώσουν όλα τα ζευγάρια με τους "μανέδες" τους, ξεκινάνε τα "Κανιλιτσούδια" να λένε και κείνα το δικό τους "μανέ". Ενδεικτικά αναφέρονται:

1. Αρχίνιψι γλουσσίτσα μουΚοτσάκια ν’ αραδιάζεις,τους έμορφους από ψηλάγια να τους κατεβάζεις.

2. Ζωγράφος που ζωγράφισετον Άγιο Κωνσταντίνονα ζωγραφίσ’ και το πουλί μ’χίλια φλουριά του δίνω.

3. Τριανταφυλλούδα μ’ κόκκινηΛουίρ-λουίρ κουντζέδις, κι από καρσί τσακίσματα κι από κοντά τσιουλμπέδις.

4. Μέσα στη μέσ’ τη θάλασσα είδια ένα λιλέκι θάρσα ήταν αγάπη μου Με τ’ άσπρο του γιλέκι.

Σε κάθε "μανέ" που λέει ένα "Κανιλιτσούδι", τραβά την κλωστή από το "μαστραπά" και βγάζει ένα σημάδι. Όλο το παραπάνω εθιμοτυπικό επαναλαμβάνεται μέχρις ότου τελειώσουν όλα τα σημάδια. Όταν το έθιμο φτάνει στο τέλος του τα αγόρια της γειτονιάς πού έχουν μαζευτεί γύρω από την αυλή του σπιτιού, ρίπτουν στα κορίτσια "αυρόμπλα" και κατόπιν ξεκινά από τις συμμετέχουσες ο χορός, πού πάντα ήταν ο 7σημος Συρτός.

"ΤΑ ΚΑΝΙΛΙΤΣΙΑΤΚΑ"

Την παραμονή της γιορτής των Αγίων Αποστόλων γινόταν τα "Κανιλιτσιατ’κα", τουτέστιν το γλέντι της Κανιλίτσας. Από νωρίς συναθροίζονται σε κάποιο σπίτι όλες οι μητέρες των κοριτσιών, που συμμετείχαν στο έθιμο φέρνοντας η καθεμιά από το σπίτι της υλικά για την παρασκευή της "μηλίνας", όπως επίσης φρούτα και λαχανικά. Μετά την ολοκλήρωση της προετοιμασίας του γλεντιού, από τις μητέρες, αρχίζουν να καταφθάνουν στο σπίτι και τα κορίτσια, τα οποία φέρνουν μαζί τους και μία δραχμή, την οποία δίνουν για να πάρουν πίσω τα σημάδια τους. Στη συνέχεια όλες μαζί ξεκινάνε το τραγούδι.

Πηγές:

Φιλιππίδου Φ. Ε, Κουτσούμπα Ι.Μ, Τυροβολά Κ.Β. (2009). Η μορφή του χορού και η συμβολική λειτουργία της στο χορευτικό δρώμενο της "Κανιλιτσας" στη θρακική κοινότητα της Νέας Βύσσας, Πρακτικά 17ου Διεθνές Συνεδρίου Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, Κομοτηνή: Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού.

ΤΟ ΧΟΡΕΥΤΙΚΟ ΔΡΩΜΕΝΟ ΤΟΥ ΜΠΕΗ

ΤΟ ΧΟΡΕΥΤΙΚΟ ΔΡΩΜΕΝΟ ΤΟΥ "ΜΠΕΗ" της Ελένης Φ. Φιλιππίδου

Πτυχιούχου Τ.Ε.Φ.Α.Α Πανεπιστημίου

Το χορευτικό δρώμενο του "Μπέη" είναι ένα ευετηριακό θρακικό δρώμενο το οποίο ανήκει στον κύκλο των εθίμων της Αποκριάς, συνοδεύεται από ένα σύνολο χορών και σχετίζεται με την προαγωγή της βλάστησης. Το δρώμενο τελούνταν την επόμενη της Κυριακής της Αποκριάς. Ξεκινούσε το πρωί της Δευτέρας και τελείωνε αργά το απόγευμα.

Το ντύσιμο

Κύριο χαρακτηριστικό του δρωμένου ήταν η μάσκα και η μεταμφίεση. Οι μεταμφιέσεις ποίκιλλαν: από την επίσημη τοπική γιορταστική φορεσιά έως την καθημερινή - ιδιωτική - κωμική (εσώρουχα, κουρέλια).Στο έθιμο επομένως του "Μπέη", γινόταν η μεταμφίεση ενός άντρα ο οποίος ντυνόταν όπως ο Τούρκος Μπέης. Φορούσε ένα καλάθι στο κεφάλι το οποίο ήταν στολισμένο με φούντες και κουδούνια. Στο ένα χέρι κρατούσε ένα μεγάλο κομπολόι και μία τουπούζα, πιθανός φαλλό, στο άλλο και κάπνιζε ναργιλέ.Ήταν τοποθετημένος σ’ ένα κάρο και οι άνδρες που τον πλαισίωναν ήταν και αυτοί μεταμφιεσμένοι. Ντυνόταν άλλοι γύφτοι με κουδούνια, με κουτσούρες και με ξύλα στα χέρια , άλλοι ντύνονταν ζωόμορφα και άλλοι ντυνόταν κοκκόνες. Από αυτές τις κοκόνες άλλες ήταν πάνω στο κάρο μαζί με το "Μπέη" και κάποιες άλλες το ακολουθούσαν.

Ο αγερμός

Ο "Μπέης" με τους συνοδούς του γυρνούσαν στο χωριό από σπίτι σε σπίτι. Στο κάθε σπίτι που πήγαιναν τοποθετούσαν το κάρο μπροστά στο σοκάκι της αυλής, έπιναν κρασί, χόρευαν (συνήθως συρτούς χορούς) και έδιναν ευχές για καλή χρονιά και καλή σοδειά.Ο νοικοκύρης και η νοικοκυρά του σπιτιού έβγαιναν στην αυλή τους. Ο νοικοκύρης έδινε λεφτά. Η νοικοκυρά έπρεπε υποχρεωτικά να δώσει στο "Μπέη" ένα πιάτο αλεύρι, λίγα αυγά από τις κότες του σπιτιού και σιτάρι ή καλαμπόκι ή σκουπόσπορο, οτιδήποτε δηλαδή από τα γεωργικά προϊόντα που καλλιεργούσαν και είχαν στο σπίτι. Τα προϊόντα αυτά τα έπαιρναν οι κοκκόνες του "Μπέη" και τα τοποθετούσαν πάνω στο κάρο. Τότε ο "Μπέης" σηκωνόταν από τη θέση του, πετούσε δύο-τρεις φούχτες καλαμπόκι ή σιτάρι στην αυλή του σπιτιού και έδινε ευχές όπως καλή χρονιά, καλή σοδιά, καλό «μπερεκέτι», καλές αρραβώνες, χαρές, παιδιά και επειδή όλοι τότε ασχολούνταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία έδινε και ευχές για τα ζώα (τις αγελάδες, τα βουβάλια, τα πρόβατα κ.τ.λ.) όπως να είναι γερά, να γεννήσουν δίδυμα, να γίνουν πολλά κιλά, που αυτόματα σήμαινε κέρδη για το νοικοκύρη. Λέγοντας λοιπόν τις ευχές αυτές αποχωρούσε από το σπίτι και πήγαινε στο επόμενο.Στη διαδρομή αν συναντούσαν κάποιον άντρα στο δρόμο ή να κάθεται στο καφενείο του χωριού τον έπαιρναν οι συνοδοί του "Μπέη" και τον πήγαιναν σ’ αυτόν. Τον αναποδογύριζαν και ο "Μπέης" τον χτυπούσε με την «τουπούζα» στα πέλματα των ποδιών για να τον τιμωρήσει που δεν ήταν στο σπίτι να τον περιμένει. Για να γλιτώσει ο άντρας έταζε χρήματα στο Μπέη. «5 δραχμές» έλεγε ο άντρας, «όχι» έλεγε ο Μπέης και τον χτυπούσε, «10 δραχμές, όχι» και αυτό συνεχιζόταν μέχρι να ικανοποιηθεί ο Μπέης και να αφήσει τον άντρα. Στη συνέχεια ο άντρας έπρεπε να δώσει στο Μπέη τα χρήματα που είχε τάξει.Αξιοσημείωτο είναι ότι υπάρχουν αναφορές κατοίκων του χωριού που λένε ότι μ’ αυτό τον τρόπο διασκέδαζαν και τους Τούρκους, οι οποίοι βλέποντας τον Τούρκο Μπέη να χτυπά τον Έλληνα ένιωθαν ευχαρίστηση και έδιναν απλόχερα λεφτά, τα οποία χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι για να οργανωθούν σε τυχόν επανάσταση.

Η μάζωξη στην πλατεία του χωριού

Αργά το απόγευμα αφού είχε τελειώσει ο αγερμός σ’ όλα τα σπίτια του χωριού, κατέληγαν στην πλατεία. Εκεί μαζευόταν όλοι οι κάτοικοι και αναποδογύριζαν τον Μπέη. Σήκωναν το κάρο, ο Μπέης πηδούσε κάτω και έλεγαν ότι «ξέφυγε αυτός ο Μπέης» , δεν μπόρεσαν δηλαδή να τον εξοντώσουν.Στη συνέχεια ένας από την παρέα του Μπέη, μετρούσε με βήματα ένα μέρος στην πλατεία, σαν να ήταν χωράφι και το οργώνανε εικονικά. Τοποθετούσαν δύο άντρες να τραβήξουν το αλέτρι, αντί για ζώα και ο Μπέης όργωνε. Μ΄ αυτό ήθελαν να δείξουν ότι βρίσκονταν κάτω από τον Τούρκικό ζυγό. Έπειτα μέσα από κάποιο δοχείο, ο Μπέης έριχνε, όπως ακριβώς ρίχνει και ο αγρότης, σιτάρι ή καλαμπόκι μαζί με καραμέλες, που συμβόλιζαν τη γλυκιά ευφορία και έδινε ευχές για καλή σοδειά, καλό «μπερεκέτι» και καλή χρονιά.

Η εκλογή του νέου Μπέη

Στο τέλος γινόταν η εκλογή του νέου Μπέη ο οποίος θα αναβίωνε το έθιμο την επόμενη χρονιά. Ζυμώνανε ένα ψωμί και βάζανε μέσα ένα νόμισμα. Στη συνέχεια κόβανε την πίτα σε τόσα κομμάτια, όσοι ήταν και οι ενδιαφερόμενοι. Σε όποιον τύχαινε το νόμισμα αναλάμβανε να μαζέψει την παρέα του και να αναβιώσει το έθιμο την επόμενη χρονιά. Με την πάροδο όμως του χρόνου η εκλογή του νέου Μπέη άρχισε να γίνεται είτε με κλήρωση είτε απλά αποφάσιζαν δια βοής.

Η σκοπιμότητα του εθίμου

Όλα τα παραπάνω είχαν μια σκοπιμότητα. Τα αγροτικά προϊόντα που συγκέντρωναν στη συνέχεια τα πουλούσαν. Ένα μέρος των χρημάτων που αποκόμιζαν τα έδιναν σε χήρες και ορφανά που δεν είχαν τα «προς το ζην», στην εκκλησία και στα σχολεία του χωριού. Ένα άλλο μέρος προορίζονταν για την προετοιμασία της Παλαίστρας που τελούνταν ανήμερα της γιορτής του Αη-Γιώργη, ως προέκταση του δρωμένου του Μπέη.

Ο χορός

Ο χορός ξεκινούσε απ’ την πλατεία του χωριού αμέσως μετά την εκλογή του νέου Μπέη. Ο παλιός Μπέης μαζί με το νέο ξεκινούσαν το χορό, που πάντοτε ήταν ο Συρτός. Ακολουθούσαν οι σύζυγοι τους καθώς και οι γυναίκες των συγγενών και φίλων του παλιού Μπέη ντυμένες με την παραδοσιακή ενδυμασία του χωριού, τα Νυφκάτα, και στη συνέχεια ακολουθούσαν όσοι κάτοικοι απ’ το χωριό το ήθελαν.Οι χοροί που συνήθως χόρευαν ήταν Συρτοί 7σημοι και 9σημοι, αντικριστές φόρμες όπως Πηδηχτούς και Καρσιλαμάδες Κούτσο και ορισμένες φορές και τον Καάπικο. Μόλις άρχιζε να σουρουπώνει το γλέντι μεταφερόταν μέσα σε μία απ’ τις ταβέρνες του χωριού, όπου πλέον συμμετείχαν μόνο ζευγάρια, και συνεχιζόταν μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες.

Πηγές:

Φιλιππίδου Φ. Ε, Κουτσούμπα Ι.Μ, Τυροβολά Κ.Β. (2007). Το χορευτικό δρώμενο του Μπέη και οι ταυτοτικές του συνιστώσες στη Νέα Βύσσα Έβρου, Πρακτικά 15ου Διεθνές Συνεδρίου Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, Κομοτηνή: Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού. (Κομοτηνή 18-20/5/2007), σελ.2.

Φιλιππίδου Φ. Ε, Κουτσούμπα Ι.Μ, Τυροβολά Κ.Β (υπό δημοσίευση). Ταυτότητες και Ετερότητες στο χορευτικό δρώμενο του Μπέη στη Νέα Βύσσα Έβρου, στο Εθνολογία, 14, Ελληνική Εταιρία Εθνολογίας.

ΤΟ ΧΟΡΕΥΤΙΚΟ ΡΕΠΕΡΤΟΡΙΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΒΥΣΣΑΣ της Ελένης Φ. Φιλιππίδου

Πτυχιούχου Τ.Ε.Φ.Α.Α Πανεπιστημίου Αθηνών

Το μουσικο-χορευτικό ρεπερτόριο της Νέας Βύσσας παρουσιάσει μία ιδιαιτερότητα που την κάνει να διαφέρει από τις υπόλοιπες κοινότητες του θρακικού χώρου. Στοιχεία του αστικού χαρακτήρα της Αδριανούπολης συνταιριάζονται με τους ρυθμούς της Μικράς Ασίας και της Ανατολική Θράκης, επιβάλλοντας στους χορούς συρτό βήμα και ήρεμο ύφος. Σκοπός του άρθρου αυτού είναι να παρουσιάσει τους χορούς που αποτελούσαν το χορευτικό ρεπερτόριο της Νέας Βύσσας κατά τη χρονική περίοδο 1920-1960. Σήμερα κάποιοι από αυτούς τους χορούς έχουν πάψει να τελούνται, κάποιοι άλλοι έχουν μετασχηματισθεί και επιπλέον τα τελευταία χρόνια έκαναν την εμφάνισή τους χοροί από γειτονικές κοινότητες, όπως ο Ζωναράδικος, η Γίκνα, η Μπαϊντούσκα και ο Μαντηλάτος.

Συρτός (Σταυρωτός): Ο Συρτός (Σταυρωτός) είναι χορός "στα τρία". Χορευόταν το απόγευμα κάθε Κυριακής -εκτός Σαρακοστής - στην πλατεία της κοινότητας μόνο από γυναίκες. Συγκεντρωνόταν σε παρέες και άρχιζαν το χορό. Ο χορός αυτός είχε τραγουδιστικό χαρακτήρα και τραγουδιόταν αντιφωνικά χωρίς οργανική συνοδεία. Ξεκινούσαν το τραγούδι οι πρώτες μισές και συνέχιζαν οι επόμενες. Συνήθως είναι γνωστός με τα λόγια του τραγουδιού, όπως "Δυο πιδιά, καλά πιδιά", "Ντουντώρου" κ.α. Ο χορός σταμάτησε να χορεύεται στις αρχές της δεκαετίας του ’60.

Συμπιθέρα χαβασού ή Συμπιθιρίτκους: Ο χορός Συμπιθέρα χαβασού ή Συμπιθιρίτκους είναι εθιμικός χορός του γάμου. Τον χορεύουν το Σάββατο το βράδυ (την παραμονή του γάμου) τόσο στο σπίτι του γαμπρού όσο και της νύφης. Επίσης ο χορός αυτός συνοδεύει το έθιμο του "κνα". Το χορό ξεκινούν τόσο οι άντρες, όσο και οι γυναίκες. Για να μπει κάποιος μπροστά και να σύρει το χορό επιβάλλεται να βάλει λεφτά μέσα στο "τάσι" με τον "κνα". Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’50 ο χορός αποτελούνταν από δύο μέρη, που εναλλάσσονταν μεταξύ τους. Το πρώτο μέρος ήταν χορός στα "τρία" και το δεύτερο μέρος, που διατηρήθηκε μέχρι και σήμερα, είναι χορός τύπου στα "τρία".

Συρτός (Καλαματιανός): Ο Συρτός (επτάσημος συρτός) χορεύεται σε όλες τις χορευτικές περιστάσεις εκτός από τα φιλικά και οικογενειακά γλέντια, τους λεγόμενους "μπάλους". Είναι ο χορός που ανοίγει όλες τις εκδηλώσεις και ο χορός που τις κλείνει. Ο χορός αυτός κατέχει ιδιαίτερη εκτίμηση στους γάμους. Επιπροσθέτως με το Συρτό χορεύουν και την πίτα, λίγο πριν τα στέφανα, τόσο στο σπίτι της νύφης, όσο και του γαμπρού. Στην περίπτωση του χορού στο σπίτι της νύφης, αυτός χορεύεται μόνο από γυναίκες και έχει τραγουδιστικό χαρακτήρα.

Αληγουρνός: Ο Αληγουρνός χορεύεται σε όλες τις χορευτικές περιστάσεις συνήθως μετά από μια σειρά ποικίλλων μελωδιών 7σημου Συρτού. Εξαιτίας της γρήγορης ρυθμικής του αγωγής εκτελείται κυρίως από τους νέους σε ηλικία, ενώ οι γηραιότεροι αρέσκονται σε πιο αργούς χορούς. Η ονομασία του χορού προέρχεται από τη λέξη "αγλήγορα" που σημαίνει γρήγορα, τουτέστιν γρήγορος χορός. Το χορευτικό του μοτίβο μοιάζει με αυτό του 7σημου Συρτού με τη διαφορά ότι οι κινήσεις του χορού είναι ελαφρά πιο πηδηχτές. Οι νεότεροι κάτοικοι της Νέας Βύσσας ονομάζουν το χορό Συρτό-Συγκαθιστό και τον χορεύουν με έντονα πηδηχτές κινήσεις.

Αντικριστός ή Καρσιλαμάς ή Τσιφτετέλι: Ο Αντικριστός ή Καρσιλαμάς είναι ένας από τους βασικότερους χορούς τον οποίο χορεύουν οι κάτοικοι του χωριού τόσο στα διάφορα φιλικά και οικογενειακά γλέντια, τους λεγόμενους "μπάλους" όσο και σε κοινωνικές περιστάσεις, όπως είναι οι αρραβώνες, οι γάμοι και τα πανηγύρια. Οι χορευτές τοποθετούνται ο ένας απέναντι απ’ τον άλλο, από όπου και η ονομασία του χορού "Αντικριστός". Η λέξη "Καρσιλαμάς" κατά μία εκδοχή (Τυροβολά 2000:17) προέρχεται από το αρχαιοελληνικό "εγκάρσιος" ή "κάρσιος", που σημαίνει χιασμός. Κατά μία άλλη άποψη (Ρόμπου-Λεβίδη 1995:183), η λέξη "Καρσιλαμάς" είναι τουρκικό ουσιαστικό, που προκύπτει από το τουρκικό ρήμα karsilamak, που σημαίνει μεταβαίνω σε προϋπάντηση, υποδοχή. Υπάρχει και μία τρίτη ερμηνεία (Λουτζάκη 1994:186), σύμφωνα με την οποία, η λέξη "Καρσιλαμάς" προέρχεται από την λέξη "καρσύ", που στην τουρκική διάλεκτο σημαίνει απέναντι. Άλλη ονομασία με την οποία είναι γνωστός ο χορός σε μια μεγάλη μερίδα κατοίκων της Α΄ γενιάς του χωριού, είναι "Τσιφτετέλι".

Βαρύς Γίσσιος "Μπαρμπούνι ή Μπαρμπουνάκι": Ο χορός αυτός έπαψε να χορεύεται στα τέλη της δεκαετίας του ’60. Όπως και ο Αντικριστός έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης στους "μπάλους", όπου ιδιαίτερη θέση κατείχαν οι αντικριστές χορευτικές φόρμες, αλλά και σε κοινωνικές εκδηλώσεις, όπως οι αρραβώνες και οι γάμοι. Ήταν αντικριστός χορός που χορευόταν σε κλειστούς χώρους και μονάχα από γυναίκες. Η ρυθμική του αγωγή ήταν αρκετά αργή, από όπου και η ονομασία του χορού "Βαρύς". 'Γίσσιος" λεγόταν γιατί χορευόταν "περπατητά", τουτέστιν χωρίς πολλά τσακίσματα.

Πηδηχτός: Ο Πηδηχτός χορεύεται κυρίως στους γάμους. Τον συναντάμε είτε ως δρομικό χορό κατά την μετακίνηση από το σπίτι του γαμπρού στο σπίτι της νύφης, οπότε οι χορευτές χορεύουν ελεύθερα και ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλο, είτε ως ζευγαρωτό χορό στους "μπάλους". Το όνομά του το πήρε από τον τρόπο εκτέλεσης του χορού, ο οποίος χορευόταν με πηδηχτά βήματα. Στους νεότερους κατοίκους του χωριού ο χορός είναι γνωστός ως "Συγκαθιστός".

Αϊντίνκους ή Κουτσός: Και αυτός ο χορός, όπως και οι δύο προηγούμενοι, ανήκει στην κατηγορία των Καρσιλαμάδων. Ο Αϊντίνκους ή Κουτσός είναι ο κατεξοχήν χορός της Νέας Βύσσας. Παλιότερα χορευόταν σε κλειστούς χώρους και μόνο από γυναίκες. Έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης σε γάμους, σε αρραβώνες καθώς και στους "μπάλους", οι οποίοι εξελίσσονταν σε κλειστούς χώρους, που ευνοούσαν τις αντικριστές χορευτικές φόρμες. Η ονομασία του χορού προέρχεται από τον τρόπο που χορεύεται. Εκτελείται ένα κουτσό βήμα στο δεξί πόδι από όπου και η ονομασία Κουτσός. Αϊντίνκους λέγεται πιθανότατα λόγω της προέλευσής του από το Αϊδίνι της Μικράς Ασίας. Σήμερα ο Κουτσός χορεύεται σε όλες τις χορευτικές περιστάσεις, τόσο από άντρες, όσο και από γυναίκες. Συναντιέται πάντα με οργανική μουσική και χορεύεται με τη Μελωδία "Κόνιαλη", γνωστή σε όλη τη Θράκη, τη Μικρά Ασία και την Κύπρο.

Κασάπικος: Ο Κασάπικος είναι χορός που χορεύεται τόσο σε κοινωνικές εκδηλώσεις, όσο και στο δημόσιο χορό του πανηγυριού και είναι ιδιαίτερα αγαπητός στους άντρες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν παίρνουν μέρος στο χορό και γυναίκες. Ωστόσο κάτοικοι της κοινότητας αναφέρουν ότι παλιότερα όταν τα όργανα "χτυπούσαν" Κασάπικο συνήθως οι γυναίκες σταματούσαν το χορό και χόρευαν μόνο οι άντρες, χωρίς αυτό να αποτελεί κανόνα. Ο χορός μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του ’50 αποτελούνταν από δύο μέρη. Αργότερα παραμερίστηκε το δεύτερο μέρος και πλέον χορεύεται μόνο από λίγους καλούς χορευτές.

Αράπικος ή Μαύρος χορός: Η ιστορία αυτού του χορού χάνεται στα βάθη των αιώνων. Περιγραφή του γίνεται και από τον Ξενοφώντα στο έργο του "Κύρου Ανάβασις". Ο Αράπικος ήταν αντικριστός μιμικός χορός, που χορευόταν σε κλειστούς χώρους. Τον χόρευαν μόνο άντρες στους γάμους και ορισμένες φορές στα καφενεία του χωριού, εάν τύχαινε και υπήρχαν μουσικά όργανα. Ο χορός εκτελούνταν από δύο μόνο χορευτές που τοποθετούνταν ο ένας απέναντι από τον άλλο. Ο ένας κρατούσε δύο μαχαίρια, ένα στο κάθε χέρι, και ο άλλος παρίστανε το αρνί. Ο χορός παρίστανε ένα είδος πάλης. Ο χορευτής που κρατούσε τα μαχαίρια τα χτυπούσε και επιτίθεντο στο χορευτή που παρίστανε το αρνί, εκτελώντας εξαιρετικά συγκεκριμένες κινήσεις. Ο άλλος χορευτής άλλοτε έμενε ακίνητος και απαθής και άλλοτε προσπαθούσε να τον αποφύγει μέχρι που ο χορευτής με το μαχαίρι του έκοβε το λαιμό και αυτός σωριαζόταν στο έδαφος. Στη συνέχεια ο χορευτής με τα μαχαίρια χόρευε γύρω από το σφαγιαζόμενο αρνί επιδεικτικά πανηγυρίζοντας το κατόρθωμά του. Έπειτα υποκρινόταν πως έκοβε τα μέλη του αρνιού και τα πουλούσε. Ο χορός αυτός σταμάτησε να χορεύεται στα τέλη της δεκαετίας του ’50.

ΠΗΓΕΣ:

Φιλιππίδου Φ. Ε., (2006), Χορευτική Παράδοση & Μετασχηματισμός. Η περίπτωση του χωριού Νέα Βύσσα Ορεστιάδας του Νομού Έβρου. Ιστορική-Συγκριτική & Μορφολογική προσέγγιση, Πτυχιακή εργασία, Αθήνα: Βιβλιοθήκη Τ.Ε.Φ.Α.Α Πανεπιστημίου Αθηνών.

Φιλιππίδου Φ. Ε., Τυροβολά Κ. Β. & Κουτσούμπα Ι. Μ. (2006). Οι χορευτικές μορφές της Νέας Βύσσας στο χώρο και στο χρόνο, In Promotion of Diversity, Proceedings of the 20th World Congress on Dance Research, ISBN:960-89449-0-2 (cd-rom).

Φιλιππίδου Φ. Ε., Τυροβολά Κ. Β. & Κουτσούμπα Ι. Μ. (2007). Γενιές, χορός και μετασχηματισμός: συνδυάζοντας το δομικό με το γενεαολογικό χρόνο στη Νέα Βύσσα Έβρου, In Dancers without Frontiers, Proceedings of the 21th World Congress on Dance Research, (cd-rom).